აქვაპონიკა

ავტორი: სანდრო გუჯაბიძე

 

აქვაპონიკა აქვაკულტურის, ანუ თევზის მეურნეობისა და ჰიდროპონიკის, ანუ მცენარეთა ნიადაგის გარეშე კულტივირების, ერთ საწარმოო სისტემაში ინტეგრირებული მეთოდია. აქვაპონიკურ სისტემაში წყალი გადაადგილდება თევზების ავზიდან ფილტრებში, შემდგომ მიეწოდება მცენარეების ფესვთა სისტემას და საბოლოოდ, სუფთა სახით უბრუნდება თევზს. თევზის მიერ გამოყოფილი ფეკალური მასა მექანიკურად სცილდება წყალს პირველი, მექანიკური ფილტრის მეშვეობით. შემდეგ ეტაპზე წყალი გადაადგილდება ბიოფილტრში, სადაც წყალში გახსნილი ნარჩენები ბაქტერიების მიერ გადამუშავდება. ბაქტერიები გარდაქმნიან ამიაკს, რაც თევზისთვის ტოქსიკურია, ნიტრატულ ფორმად, რომელსაც შემდგომ მცენარეები მარტივად შეითვისებს. ამ პროცესს ნიტრიფიკაცია ეწოდება. წყალი ნიტრატების გარდა სხვა საკვებ ელემენტებსაც შეიცავს, რომელსაც მცენარის ფესვთა სისტემა მოიხმარს და შედეგად ვიღებთ სუფთა წყალს, რომელიც თევზისთვის აღარ არის ტოქსიკური. ეს პროცესი, სათანადო დაბალანსების შემთხვევაში, თევზს, მცენარეებსა და ბაქტერიებს აძლევს სიმბიოზური კავშირის დამყარების საშუალებას, რის შედეგადაც იქმნება ჯანმრთელი გარემო საზრდოობისთვის.

აქვაპონიკურ სისტემაში, თევზის მეურნეობის (აქვაკულტურის) ნარჩენების მოხვედრა გარემოში არ მიმდინარეობს და მცენარეებს მიეწოდება საკვები ელემენტები მდგრადი, ეკონომიკურად გამართლებული და არა-ქიმიური სინთეზის შედეგად მიღებული წყაროდან. ეს ინტეგრირებული მეთოდი მნიშვნელოვნად განსხვავდება გარემოს მიმართ მიყენებული ზიანის მხრივ, ვინაიდან თევზის მეურნეობები და ჰიდროპონიკა, დამოუკიდებლად, მრავალ ნარჩენს წარმოშობს. გარდა ამისა, აქვაკულტურა გამოირჩევა მაღალი პროდუქტიულობით ზემოხსენებულ მეთოდებთან შედარებით, განსაკუთრებით ისეთ პირობებში, როდესაც მიწისა და წყლის რესურსები შეზღუდულია. აღსანინავია, რომ მიუხედავად დადებითი მხარეებისა, აქვაკულტურა კომპლექსური სისტემაა და საჭიროებს დიდ კაპიტალს საწყის ეტაპებზე, რომლის დაბალანსება მაღალი პროდუქტიულობის ხარჯზე უნდა მოხდეს. სანამ დიდ-მასშტაბიანი სისტემა დაინერგება, მნიშვნელოვანია სრული ბიზნეს-გეგმის შემუშავება, რომელიც საფუძვლიანად განიხილავს ეკონომიკურ, სოციალურ, გარემოს და ლოჯისტიკურ მხარეებს.

მიუხედავად იმისა, რომ აკვაპონიკურ წარმოებაში საბოლოო პროდუქტს თევზი და ბოსტნეული კულტურები წარმოადგენს, კრიტიკული მნიშვნელობისაა ამ სისტემის ერთიან, სრულ ეკოსისტემად წარმოდგენა, რაც ორგანიზმების სამ ძირითად ჯგუფს მოიცავს: თევზს, მცენარებს და ბაქტერიებს.

 

 

აქვაპონიკის დანერგვა

რეცირკულაციური აქვაკულტურა და ჰიდროპონიკა ფართო პოპულარობით სარგებლობს არამარტო მათი მაღალი პროდუქტიულობის, არამედ წყლისა და მიწის რესურსების მეტად ეფექტური გამოყენების გამო. ამ სისტემაში შემცირებულია დამაბინძურებლების ნეგატიური გავლენა, გაუმჯობესებულია პროდუქტიულობაზე მოქმედი ფაქტორების მართვა, გაზრდილია პროდუქტის ხარისხი და მისი მოხმარების უსაფრთხოება.

 

აკვაპონიკის დადებითი მხარეებია:

– არის სურსათის წარმოების მდგრადი და ინტენსიური სისტემა.

– აზოტის წყაროდან (თევზის საკვები) მიიღება ორი სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტი (თევზი და ბოსტნეული).

– მოიხმარს მინიმალური რაოდენობის წყალს.

– არ საჭიროებს ნიადაგს.

– არ საჭიროებს ქიმიური წარმოშობის სასუქებს და პესტიციდებს.

– გაზრდილია მოსავლიანობა.

– წააგავს ორგანულ მეურნეობას მართვის და წარმოების მხრივ.

– შემცირებულია დამაბინძურებლების გაჩენის ალბათობა.

– გაზრდილია კონტროლის დონე წარმოებისას, რაც ამცირებს დანაკარგებს. შესაძლებელია გამოყენებულ იქნას დეგრადირებულ ნიადაგებზე და არახელსაყრელ კლიმატურ პირობებში.

– წარმოშობს ნაკლებ ნარჩენს.

– არ საჭიროებს ინტენსიურ სამუშაოებს და შესაძლებელია შესრულდეს ნებისმიერი ასაკის ან სქესის წარმომადგენლის მიერ.

– კონსტრუქციისთვის საჭირო მასალა ფართოდ ხელმისაწვდომია.

 

 

 

აქვაპონიკის სუსტი მხარეებია:

-საჭიროებს დიდ საწყის კაპიტალს ჰიდროპონიკურ წარმოებასთან ან ბოსტნეულის ნიადაგში წარმოებასთან შედარებით.

-აუცილებელია ფერმერი სათანადოდ გათვითცნობიერებული იყოს თევზის, ბაქტერიებისა და მცენარეების ბიოლოგიურ თავისებურებებში.

-თევზისა და მცენარეების მოთხოვნილებები ყოველთვის იდეალურად არ ემთხვევა ერთმანეთს.

-არ არის რეკომენდირებული ისეთ გეოგრაფიულ ტერიტორიებზე, სადაც კულტურული თევზისა და მცენარეების ტემპერატურული რეჟიმების დაცვა გართულებულია.

-მართვის მხრივ, მართვის ტიპის არჩევანის სპექტრი შემცირებულია, დამოუკიდებელ თევზის მეურნეობებთან და ჰიდროპონიკურ სისტემებთან შედარებით.

-შეცდომებმა შესაძლოა გამოიწვიოს სისტემის სრული კოლაფსი.

-ყოველდღიური ზედამხედველობა აუცილებელია.

-ენერგიის მიმართ მომთხოვნია.

-საჭიროებს ელექტროენერგიის სანდო წყაროსთან წვდომას.

 

 

 

სად არის აქვაპონიკური სისტემის დანერგვა რეკომენდირებული?

აქვაპონიკური წარმოებები ეკონომიკურად გამართლებულია სადაც მიწის რესურსები ძვირად ფასობს, წყალი ნაკლებად ხელმისაწვდომია და ნიადაგის ნაყოფიერება – დაბალი. გაუდაბნოებული ტერიტორიები და ურბანული ბაღები ყველაზე მეტად შესაფერისია ამ სისტემისთვის, ვინაიდან მოიხმარს წყლის აბსოლიტურ მინიმუმს, არ არის ნაყოფიერი ნიადაგის საჭიროება და შესაბამისად, არ არსებობს ნიადაგთან დაკავშირებული პრობლემები, როგორიცაა: ნიადაგის ეროზია, მარილების დაგროვება, მავნებელ-დაავადებები და სხვ. ამასგარდა, აქვაპონიკის ქალაქებში დანერგვა, სადაც მიწის რესურსები ძვირად ფასობს, სურსათის მიწოდების ჯაჭვს მნიშვნელოვნად დაამოკლებს და ძვირადღირებული სივრცის ეფექტური გამოყენების საშუალებას მოგვცემს.

უნდა აღინიშნოს, რომ წარმოების ეს ტექნიკა განსაკუთრებით კომპლექსურია და საჭიროებს ყოველდღიური სამუშაოების დეტალურ ცოდნას. წყლის ხარისხი მუდმივად კონტროლის ქვეშ უნდა იყოს და დარღვევების შემთხვევაში – უნდა გამოსწორდეს. საჭიროა ასევე ტექნიკური საკითხების სათანადო ცოდნა, განსაკუთრებით წყლის სისტემებისა და ელექტროინჟინერიის მხრივ.

არ არის პრაქტიკული ისეთ ადგილებში, სადაც ნაყოფიერ ნიადაგთან, წყალთან და სივრცესთან წვდომა პრობლემას არ წარმოადგენს. ძლიერი სასოფლო-სამეურნეო საზოგადოებები აკვაპონიკას ზედმეტად კომპლექსურად მიიჩნევენ, როდესაც იმავე პროდუქტის მიღება ნიადაგიდან არის შესაძლებელი.

ყოველი ზემოხსენებულის შედეგად, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ აქვაპონიკური სისტემა შესაძლოა მოერგოს გარემო-პირობების ფართო სპექტრს, რასაც აქვაპონიკური სისტემების დიზაინების მრავალფეროვნება ამარტივებს, რომელზეც დამოკიდებულია სისტემის ღირებულება. ეს სისტემა აუცილებლად საჭიროებს პირს, რომელიც დაინტერესებულია და მზად არის სისტემას მოუაროს ყოველდღიურ რეჟიმში. თანამედროვე ინტერნეტ-სივრცეში ფართოდ მოიპოვება აქვაკულტურით დაინტერესებული პირებისთვის წიგნები, სამეცნიერო სტატიები და ხელმისაწვდომია ექსპერტებთან კონსულტაციები. აქვაპონიკა არის კომბინირებული სისტემა, რაც გულისხმობს, რომ როგორც ხარჯები, ისე სარგებელი მნიშვნელოვნად გაზრდილია და ეკონომიკური წარმატება პირდაპირ გამომდინარეობს სისტემიდან, რომელიც ადგილობრივია, მდგრადია და ინტენსიურია.